Đền Cô Tân An - Điểm đến hấp dẫn

Đền Cô Tân An toạ lạc bên bờ hữu sông Hồng (thôn Tân An 2, xã Tân An, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai) được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 2016. Đây là nơi thờ Công Chúa Thượng Ngàn.

Nghi thức rước kiệu từ Đền Cô Tân An (Văn Bàn) sang Đền Ông Hoàng Bảy (Bảo Yên) - Ảnh: Nguyên Vũ

 Từ khi Đền Cô được công nhận là di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh cho đến nay, Lễ hội Đền Cô được vào ngày 17 tháng Giêng hàng năm và cũng là lễ tế đền được tổ chức một cách quy mô, trang trọng theo nghi thức trong lễ của Mẫu Thượng Ngàn. Đây là dịp để nhân dân địa phương và du khách đến dâng hương tưởng nhớ Công Chúa Thượng Ngàn - Bà chúa Mẫu cai quản núi rừng biên ải và các vị thần thánh thờ trong đền đã bảo hộ cho nhân dân chống thiên tai, định hoạ và luôn phù hộ cho "Thiên hạ thái bình - Quốc thái, dân an - Phong đãng hoà cốc". Việc tổ chức lễ hội Đền Cô cũng là hoạt động cầu nối, gắn kết chặt chẽ của hai di tích đền Bảo Hà - Đền Cô, là địa chỉ du lịch tâm linh của hàng ngàn du khách.

Lễ hội Đền Cô được tổ chức rộn ràng, quy mô với nhiều hoạt động nhộn nhịp, tươi vui của hai phần lễ và phần hội. Phần lễ được chuẩn bị khá công phu, bài bản, trang trọng, thành kính và đúng với nghi lễ theo quy định. Sau ba hồi chín tiếng chuông đại và ba hồi chín tiếng trống đại, ông chủ tế và các ông đồng, bà đồng, lãnh đạo địa phương, thủ nhang… cùng tiến hành tế lễ. Nghi thức phần tế lễ rất uy linh thể hiện việc "Cầu cho Quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu, dân làng mạnh khoẻ, an vui”. Phần lễ còn có các hoạt động như: Lễ cáo yết có nghi thức cúng thủ lợn, gà, trâu… được nấu chín; tiếp đến là lễ khao ngũ hổ, lễ khao chúng sinh. Nội dung nghi lễ này là thỉnh cáo Công Chúa Thượng Ngàn cùng các thánh thần… được thờ trong đền giáng lâm trước án, chứng giám và thụ hưởng lễ vật phù hộ độ trì cho thiên hạ thái bình. Sau đó là lễ dâng hương tại sảnh chính của toà đại bái theo thứ tự của các đoàn và nhân dân cùng khách thập phương.

Bà Trần Thị Liên, Trưởng ban quản lý Di tích và phát triển du lịch huyện Văn Bàn cho biết: Ngoài công tác chuẩn bị vật chất cho ngày lễ chính thì việc hành lễ quan trọng bắt đầu diễn ra từ 23 giờ đêm ngày 16 tháng Giêng đến 6 giờ sáng ngày 17. Trước khi tiến hành tế lễ thì việc dọn dẹp, vệ sinh trong và ngoài khu vực đền được tiến hành cẩn trọng, người hành lễ là trai giới mặc những trang phục nghiêm trang trước khi vào hành lễ. Một công việc rất quan trọng trước ngày hội đó là mở cửa đền được tiến hành lễ mộc dục lau chùi tượng pháp, thay áo, mũ mới cho Công Chúa Thượng Ngàn và tượng thánh thần thờ trong đền. Đồ lễ được bày trên các cung theo tục lệ của các cung thờ, trang trọng nhất vẫn là cung thờ của Công Chúa Thượng Ngàn.

Vào ngày chính lễ hội Đền Cô được bắt đầu vào 9 giờ sáng ngày 17 tháng Giêng với lễ rước kiệu Công Chúa Thượng Ngàn, kiệu vua cha Ngọc Hoàng, kiệu ông Hoàng Bảy rộn ràng với đoàn rước được mặc lễ phục chỉnh tề với binh khí, bát bửu, cờ lọng, tàn, tán, lễ vật… được hộ giá tháp tùng long trọng. Đoàn rước bắt đầu từ sân chính Đền Cô qua dòng sông Hồng cuộn chảy sang tới đền Bảo Hà nơi thờ Thần Vệ Quốc Quân Hoàng Bảy và rước quay lại Đền Cô. Nghi lễ rước kiệu từ Đền Cô sang đền Bảo Hà, lộng lẫy hoa, cờ, kiệu, ô, lọng có ý nghĩa tôn vinh Thần Vệ Quốc Quân Hoàng Bảy và Công Chúa Thượng Ngàn. Mặt khác, lễ rước kiệu Công Chúa Thượng Ngàn nơi đây cũng một phần lồng ghép nhằm tái hiện hình ảnh chiến binh thắng giặc ngoại xâm của tướng Hoàng Bảy trong tiếng chiêng trống rạo rực, hùng dũng. Anh Lê Mạnh Cường, du khách đến từ tỉnh Vĩnh Phúc chia sẻ: "Tôi nhiều lần tham dự lễ hội Đền Cô Tân An và mỗi lần tham dự đều thấy chất lượng lễ hội được nâng lên, thể hiện sự trang trọng, thành kính và không khí vui tươi của lễ hội. Phần nghi thức tế lễ rất uy linh, lần đầu tiên tôi được hiểu sâu sắc hơn về tín ngưỡng này. Tôi cảm nhận được ở đây không hề có bóng dáng của những lễ hội mê tín dị đoan hay hầu đồng biến tướng mà đó là sự cảm nhận sâu sắc về bề dày lịch sử văn hóa Việt".

Lễ rước kiệu tại Lễ hội Đền Cô Tân An - Ảnh: Phạm Nhung

Kết thúc phần lễ là phần hội với chương trình văn nghệ đặc sắc với đặc trưng của các dân tộc trong vùng, các trò chơi dân gian, kéo co, đẩy gậy, đu quay… mang đậm tính nhân văn, đậm bản sắc văn hoá dân tộc.

Lễ hội Đền Cô là hoạt động góp phần bảo tồn và phát triển, cũng như phát huy văn hoá của các dân tộc trong vùng. Qua đó giáo dục truyền thống yêu nước, đấu tranh chống giặc ngoại xâm, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hoá tinh thần của đông đảo nhân dân và du khách thập phương.

Trong xu hướng phát triển hiện nay, kinh tế du lịch không những góp phần rất quan trọng mà du lịch ngày càng được phát huy tính hiệu quả. Vừa bảo tồn nét đẹp văn hoá truyền thống, vừa là động lực để phát triển kinh tế nhiều thành phần. Đền Cô đã được UBND tỉnh Lào Cai xây dựng đề án quy hoạch với di tích lịch sử văn hoá đền Bảo Hà và quy hoạch là khu đô thị loại 4 mới bên bờ sông Hồng. Mặt khác, từ khi có tuyến du lịch tâm linh dọc sông Hồng được phối hợp giữa 3 tỉnh Lào Cai - Yên Bái - Phú Thọ thì Đền Cô và đền Bảo Hà là địa chỉ, là cầu nối trong tuyến du lịch tâm linh từ: Đền Mầu Âu Cơ, Đền Hùng (Phú Thọ) - Đền Mẫu Đông Cuông, Đền Đại Cạn (Yên Bái) - Đền Bảo Hà, Đền Cô, Đền Mẫu, Đền Thượng (Lào Cai) trở thành một tua lịch hấp dẫn, hiệu quả trong việc khai thác tuyến du lịch tâm linh một cách hiệu quả và góp phần không nhỏ cho việc phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương gắn với việc bao tồn, phát huy.

Ông Lương Thanh Hương - Phó chủ tịch UBND huyện Văn Bàn cho biết: năm 2016, Đền Cô Tân An được xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Ngày 18/10/2022 UBND tỉnh Lào Cai ra quyết định số 2399QĐ-UBND về việc Ban hành Quy định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của ban quản lý Di tích và phát triển du lịch huyện Văn Bàn với chức năng tham mưa UBND huyện tổ chức quản lý, khai thác và phát triển giá trị văn hoá lịch sử, các danh lam thắm cảnh của huyện. BQL đã tham mưu củng cố, kiện toàn tổ chức, bộ máy quản lý tại điểm di tích đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, bổ sung đủ nhân lực; đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ, viên chức, người lao động tại các điểm di tích. Tăng cường tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu về di tích, nhất là các giá trị truyền thống văn hóa, lịch sử. Sử dụng hiệu quả công nghệ thông tin và truyền thông trong công tác tuyên truyền.

Với giá trị về lịch sử và ý nghĩa nhân văn về truyền thuyết và tín ngưỡng thờ Cô Bé Thượng Ngàn Công Chúa tại xã Tân An thì Đền Cô xứng đáng được tôn vinh bởi những giá trị văn hoá to lớn trong quá trình lịch sử nước nhà tại vùng biên giới. Đền Bảo Hà, Đền Cô đã trở thành địa chỉ đỏ, điểm đến hấp dẫn của du khách trong tuyến du lịch về cuội nguồn, du lịch tâm linh dọc sông Hồng./.

  Tài liệu tham khảo:

  - Lý lịch Di tích lịch sử văn hoá Đền Cô của Bảo tàng tỉnh Lào Cai

  - Theo bản dịch Thần tích - Thần sắc của Viện thông tin khoa học Hà Nội